Leonardo Da Vinci’nin II. Bayezid’e Galata Köprüsü ile İlgili Yazmış Olduğu Mektup

Cenevizli Liyârdû (Leonardo) adlı kafi rin gönderdiği mektubun suretidir: Ben kulunuz, şimdiye değin değirmen hususunu düşündüm. Allah’ın yardımıyla bir şekilde çare buldum. Bir düzenek ile susuz ve yalnızca yel ile çalışan bir çark (değirmen) yapayım ki, su ile çalışandan daha az olsun. Ayrıca hem halka daha kolay olsun ve hem de her yerde kurulabilsin. Allah-u Teâla bana ipsiz ve urgansız geminin suyunu kendi kendine dönen bir dolap (su çarkı) ile boşaltmak tertibini yapmayı nasip etti. Ben kulunuz şöyle bir şey işittim: İstanbul’dan Galata’ya bir köprü yaptırmak niyetindeymişsiniz. Ama bilir kişi bulunmadığından yaptıramamışsınız. Bu hakir kulunuz bilir. Hiç kimsenin, üzerinden geçmeye razı olmadığı bir yapıyı çok yükseğe kaldıracak bir şey düşündüm. Bir çıkma yapayım ki, ondan sonra suyu çıkarayım ve kazıklar koyayım; altından yelkeni ile bir gemi geçebilsin. Bir köprü yapayım ki istedikleri zaman gemiler Anadolu yakasına geçebilsinler. Ancak sular sürekli aktığı için kenarları yenir (zedelenir). Bu husus için, akan suyun aşağıdan akıp kenara zarar vermeyeceği bir düzenek tasarladım. Senden sonra gelen padişahlar kolay bir şekilde harçla yapabilsinler. Bu sözlerimi inşallah gerçek kabul edip, ben kulunuzu daima hizmetinizde bilip buyurasınız. Bu mektup Temmuz ayının üçünde yazılmıştır

Leonardo’nun II. Bayezid’e 3 Temmuz 1502’de yazmış olduğu mektup ve Türkçesi Topkapı Arşivi, E 6184

Leonardo Da Vinci'nin önemli projelerinden biri, Haliç üzerine planladığı bir köprüdür. Leonardo, 1482-1500 yılları arasında Milano'da bulunduğu dönemde mühendislik alanında bir dizi buluş gerçekleştirmiştir. Bu buluşlardan bazılarını, Osmanlı Sultanı II. Beyazıt'a 3 Temmuz 1502/3 tarihinde yazdığı bir mektupta açıklamıştır. Mektupta, Haliç'in üzerine yapmayı tasarladığı bir köprüyle birlikte gemilerdeki suyu tahliye edecek bir su çarkı ve bir yel değirmeninden bahsetmektedir.Ancak, Leonardo'nun önerisi kabul edilmemiştir. Önerisine ilişkin eskizler daha sonradan bulunmuştur. Bu eskizlerde, köprünün Beyoğlu'ndan İstanbul'a uzanacağı, genişliğinin 40 arşın, yüksekliğinin 70 arşın, karada uzunluğunun 400 arşın olduğu kaydedilmiştir. Bu da, İstanbul'dan Pera'ya 250 metrelik kavisli bir kemer demektir. Leonardo'nun eskizlerinden esinlenen Norveçli mimar Vebjoern Sand, 2001 yılında Oslo'da benzer bir köprü inşa etmeyi başarmıştır. 

Da Vinci 1502'de taslağını çizdiği köprünün Osla'daki uygulaması (Fotoğraf: AP)

Kaynak: Unat, Yunus. Bir Rönesans Mühendisi: Leonardo Da Vinci, Dört Öge, 2, 2012.

https://www.newscientist.com/article/dn1510-da-vinci-bridge-finally-built-after-500-years/